3.6.3. Doji

Doji, meydana geldiği trendin zayıfladığını ve olası bir trend tersine dönüşünü belirten bir mum formasyonudur. Buna göre; meydana geldiği trende bağlı olarak, bir yükseliş  formasyonu veya bir düşüş formasyonu olabilir. Bu mum formasyonu; yalnızca gölgeleri olup, gövdesiz veya çok küçük gövdeli olan, tek bir kısa mumdan oluşur. Oluşan bu mum, belirli bir zaman-aralığı için açılış ve kapanış fiyatlarının aynı veya biri birine çok çok yakın olduğunu belirtir. Piyasa psikolojisi açısından, bir Doji, piyasada alıcıların ve satıcıların, fiyatı, önemli seviyelere taşımak için istekli veya yeterli olup olmadıklarına ilişkin kararsızlık ve belirsizlik durumu olduğunu belirtir. Bu kararsızlık ve belirsizlik durumu, mevut trendin zayıfladığı ve olası bir trend geri dönüşünün söz konusu olduğu anlamına gelir.

Bir Doji’nin geçerli ve öneme sahip bir mum formasyonu olması için, mevcut trendin destek ve direnç seviyesinde, veya trend çizgilerinde, veya piyasa aşırı alındığı ya da aşırı satıldığı zaman meydana gelmesi gerekir. Öte yandan, mevcut trendde zaten bir dizi Doji varsa, yeni oluşan Doji daha az öneme sahiptir veya tamamen önemsizdir. 

Doji, gövdesinin konumuna veya alt ve üst gölgelerinin uzunluğuna göre farklı isimler alır. Buna göre;

• Uzun üst ve alt gölgeleri olan bir Doji’ye, “Uzun Bacaklı Doji (İngilizce: Long-Legged Doji)” veya “Çekçek Adam (İngilizce: Rickshaw Man)” denir. Uzun Bacaklı Doji’nin uzun gölgeleri, seans sırasında piyasanın hem yukarı, hem de aşağı yönlü ralli yaptığını, ancak her iki rallide de tutunamayarak, açıldığı fiyat seviyesinden kapandığını belirtir.

• Alt gölgesi uzun ve üst gölgesi olmayan Doji’ye, “Yusufçuk Doji (İngilizce: Dragonfly Doji )” denir. Yusufçuk Doji’nin alt gölgesi, seans sırasında, fiyatın, satıcılar tarafından aşağı doğru sürüldüğü, ancak burada tutunamayarak, açıldığı fiyat seviyesinden kapandığını belirtir. Bu durum, fiyatın düşük seviyelerde baskılanamadığının ve düşüş trendinin momentumunun bittiğinin bir göstergesi olması sebebiyle, bir düşüş trendi için büyük önem arz eder.

• Üst gölgesi uzun ve alt gölgesi olmayan Doji’ye, “Mezar Taşı Doji (İngilizce: Gravestone Doji)” denir. Mezar Taşı Doji’nin üst gölgesi, seans sırasında, fiyatın alıcılar tarafından yukarı doğru sürüldüğü, ancak burada tutunamayarak, açıldığı fiyat seviyesinden kapandığını belirtir. Bu durum, fiyatın yüksek seviyelerde tutunamadığının ve yükseliş trendinin momentumunun bittiğinin bir göstergesi olması sebebiyle, bir yükseliş trendi için büyük önem arz eder.

Bir veya daha fazla Doji bir araya gelmek suretiyle, Sabah Yıldızı, Akşam Yıldızı veya Harami gibi başka mum formasyonlarını oluşturabilirler.